1
باشگاه پژوهشگران و نخبگان جوان، واحد خرم آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران
2
سازمان حفاظت محیط زیست ایران
چکیده
ارزیابی اثرات زیست محیطی ابزار مدیریتی مهمی است که مخاطرات زیست محیطی طبیعی و انسانی و اثرات گسترده آن ها را شناسایی نموده و محاسبات کنترلی مناسبی را تعیین می نماید. شناخت درست و دقیق از عوامل تهدید کننده تالاب ها بر اساس اهمیت و میزان تاثیرگذاری آن ها می تواند زمینه را برای جلوگیری و مقابله اصولی تر با این عوامل و نیز تهیه و اجرایی دقیق طرح های حفاظت از تالاب ها و مدیریت محیط زیستی آن ها را فراهم آورد. روش ارزیابی آسیب پذیری تالاب های پلدختر در این پژوهش بر اساس روش تجزیه و تحلیل حالات شکست EFMEA است. برای این منظور ابتدا مهم ترین ریسک و تهدیدات زیست محیطی در منطقه شکار و صید ممنوع تالاب های پلدختر در سه دسته تهدیدات اکولوژیکی، هیدرولوژیکی و اجتماعی به تعداد 17 تهدید شناسایی، سپس بر اساس سه متغییر:« احتمال وقوع، شدت وقوع و گستردگی اثر» مقادیر عددی هر تهدید تعیین و بر اساس دامنه تغییرات، رده ها در پنج دسته رتبه بندی شدند. نتایج نشان داد که از نظر اکولوژیکی: آتش سوزی نیزارها و زهکشی تالاب های گوری بلمک و پیکه، از لحاظ هیدرولوژیکی تهدید افزایش بار رسوب معلق، خشکسالی های دوره ای و حفر چاه های عمیق و نیمه عمیق در آبخوان تالاب ها و اجتماعی: سطح پایین نگرش و دانش زیست محیطی تالاب ها توسط جامعه محلی، عدم وجود کارشناس و محیط بان تالابی در اداره محیط زیست شهرستان و استان مهم ترین تهدیدات در اکوسیستم تالاب های 11 گانه شهرستان پلدختر می باشند. در مجموع 88/2 درصد از ریسک در رده بدون ریسک ، ریسک کم و متوسط و تنها 18/8 درصد ریسک ها در حد ریسک زیاد و بی نهایت قرار دارند که نیازمند اقدامات فوری از سوی متولیان حفاظت و نگه داری از تالاب ها برای کاهش خطرات این ریسک ها می باشند.
ترک، ل. و یاراحمدی، ع.م.، 1398. توسعه بدون برنامه گردشگری و تاثیر آن بر محیط زیست دریاچه ها (مطالعه موردی: دریاچه گهر لرستان). مجله مدیریت مخاطرات محیطی(دانش مخاطرات سابق). دوره 6، شماره 1، صفحات 83 تا 95.
جعفری آذر، س.؛ سیزقبایی، غ ر.؛ توکلی، م. و دشتی، س.، 1397. ارزیابی ریسک زیست محیطی تالاب بین المللی رودهای شور، شیرین و میناب. مجله تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. سال 5، شماره 4، صفحات 65 تا 88.
جوزی، س.ع.؛ گلیجی، ن. و محمدفام، ا.، 1390. ارزیابی و مدیریت ریسک زیست محیطی واحد پلی اتلین شرکت پلیمر آریاساسول به روش EFMEA. فصلنامه علوم و فنوان منابع طبیعی. سال 6، شماره 4، صفحات 147 تا 159.
رحیمی بلوچی، ل. و ملک محمدی، ب.، 1392. ارزیابی ریسک های محیط زیستی تالاب بین المللی شادگان بر اساس شاخص های عملکرد اکولوژیکی. محیط شناسی. سال 39، شماره 1، صفحات 101 تا 112.
گزابی زاده، م.؛ سبزقبایی، غ.ر. و دشتی، س.، 1397. تحلیل و ارزیابی راهبردهای حفاظتی تالاب هورالعظیم با استفاده از ماتریس های SWOT و QSPM. مجله علوم و مهندسی آب. جلد 41، شماره 4، صفحات 45 تا 59.
مکوندی، ر.؛ آستانی، س. و چراغی، م.، 1392. ارزیابی ریسک محیط زیستی تالاب ها با استفاده از روش های SAW و EFMEA (مطالعه موردی: تالاب بین المللی انزلی). فصلنامه اکوبیولوژی تالاب. سال 5، شماره 17، صفحات 61 تا 74.
میرجلیلی، ع.ا. و میرجلیلی، ع.ر.، 1388. اصول و مبانی ارزیابی و مدیریت ریسک در محیط زیست. انتشارات اندیشمندان یزد، چاپ اول.
مهدی نسب، م. و میرزایی، ر.، 1397. تالاب ها با تاکید بر ارزش های زیست محیطی و ژئوتوریستی تالاب های 11 گانه شهرستان پلدختر. انتشارات نارین رسانه، چاپ اول، پاییز، کرج. 271 صفحه.
مهدی نسب، م. و میرزایی، ر.، 1397. ارزیابی کیفیت و برآورد حجم تغییرات پهنه آب تالاب های شهرستان پلدختر. فصلنامه اکوبیولوژی تالاب. سال 10، شماره 38، صفحات 55 تا 68.
Damian, S.H. and Waverly, T.H., 2012. ecological risk assessment, department of biology, North Carolina state university, Raleigh, North Carolina. USA, progress in molecular biology and translational science. Vol. 112, pp: 1877-1173.
Danielsson, M. and Gunnarsson, S.A., 2001. Guidaline for Im [lamentation of Environment failure mode and effect analysis method, marmait publish. Sofia, Bulgaria. 127 p.
Heller, S., 2006. Managing industrial risk – having a tasted and proven system to prevent and assess risk. Journal of hazardous material. pp: 1-2.
Kim, K.G. and Lee, D.H., 2011. Wetland Restoration to Enhance Biodiversity in Urban Areas-A Comparative Analysis. Landscape Ecological Engineering. Vol. 7, pp: 27-32.
Klemas, V., 2011. Remote sensing of wetlands: case studies comparing practical techniques. Journal of Coastal Research. Vol. 27, No. 3, pp: 418-427.
Nguyen, A.K.; Liou, Y.A.; Li, M.H. and Tran, T.A., 2016. Zoning Eco-Environmental Vulnerability for Environmental Management and Protection. Ecological Indicators. Vol. 69, pp: 100-117.
)